- Dünya Sağlık Örgütü’nün son tahminlerine göre yılda yaklaşık üç milyon kesici delici alet yaralanması gerçekleştiği tahmin edilmekte ve her gün ortalama 1000 kesici delici alet yaralanması vakası bildirilmektedir.
- Meslek gruplarına bakıldığında kesici delici alet yaralanmalarına en fazla oranla maruz kalan hemşireler olmaktadır.
- Türkiye’de yılda ortalama 385 bin sağlık çalışanı iğne ucu ile yaralanmakta ve bu yaralanmalar Hepatit B (HBV), Hepatit C (HCV), HIV gibi kan yoluyla bulaşan enfeksiyonlar için giriş kapısı olmaktadır.
- Kesici delici alet yaralanmalarının her yıl sağlık çalışanları arasında yaklaşık; 66.000 HBV, 16.000 HCV ve 200-5.000 HIV enfeksiyonuna neden olduğu tahmin edilmektedir.
- Dünyada 2 milyar kişinin HBV ile karşılaştığı, bulaşma riskinin kaynağın serolojisine göre değişmekle birlikte ve 400 milyon civarında kişinin taşıyıcı veya kronik enfekte olduğu bilinmektedir.
- Sağlık çalışanlarında perkütan yaralanma sonucu oluşan vakaların %37 ‘sini HBV oluşturmaktadır.
- HBV olan anneden doğan bebekler kronik hepatit B taşıyıcısı olabilmekte, ileri yaşlarda ise kronik Hepatit B ve hepatosellüler kanser riskiyle karşılaşmaktadır.
- Dünyada 58 milyon HCV enfeksiyonu mevcut olup, her yıl yaklaşık 1,5 milyon yeni enfeksiyon vakası meydana gelmektedir.
- Farklı popülasyonlarda HCV’nin anneden çocuğa geçişi %6 ile %11 arasında değişmekte ve geçişin önlenememesinin sebebi ise HCV tedavisinde kullanılan antiviral ajanların gebelikte kontrendike olmasından kaynaklandığı bildirilmektedir.
- HCV enfeksiyonu vakalarının siroz ve hepatoselüler karsinom (HSK) gibi komplikasyonlarla yaşamını yitirdiği bildirmiştir.
- Bir hastadan bir sağlık çalışanına ilk HIV 1986 yılında bulaşmıştır.
- Dünyada 38 milyon çocuk ve erişkin HIV/ AIDS enfeksiyonuna maruz kalmış ve yılda 1,7 milyon yeni enfekte vaka tespit edilmiştir.
- Doğu Avrupa ülkelerinde ve ülkemizde son yıllarda vaka sayıları artış göstermiş, vakaların en fazla görüldüğü yaş 25-29 ve 30-34 yaş grubu arasında olduğu belirtilmiştir.
- HIV enfeksiyonlarının yaklaşık %2,5‘i mesleki maruziyetten, maruziyet nedeni ise %5,5 oranında perkütan yaralanmalardan ve maruziyet sonrası bulaş riski yaklaşık % 0,3 oranında olduğu bildirilmiştir.
- COVİD-19 sonrası kesici delici alet yaralanmalarında % 8-10 oranından önemli bir artış olduğu görülmektedir.
- Kesici delici alet yaralanmaları yaşanmaması için tüm sağlık personeline yıllık olarak Kesici Delici Alet Yaralanmaları eğitimi verilmesi ve düzenli takibinin yapılması gerekmektedir.
- Kesici delici alet yaralanmalarının önlenmesi için yapılması gerekenler; enjektör iğne ucu kapağının kapatılmaması, kişisel korucu ekipmanların doğru kullanılması, sarı kutuların uygun kullanılmasıdır.
- Kesici delici özelliği olan atıklar diğer atıklardan ayrı olarak delinme, yırtılma, kırılmaya dayanıklı, su geçirmez, açılması ve karıştırılması mümkün olmayan sarı kutular içinde toplanır.
- Enjektör iğneleri ucu açıldıktan sonra kapakları tekrar kapatılmaz, atık kablarına atılır.
- Sarı kutu ¾ oranında doldukça, ağızları kapatılır ve tıbbi atık torbalarına atılır.
- Sarı kutular etiketlenerek alanda en fazla 48 saat tutulur.
- Ameliyat sonunda; salondaki atıklar ve kullanılan kesici delici aletlerin toplanmasında, temizlik ve dezenfeksiyon aşamasında mutlaka prosedür ve talimatlara uygun davranılır.
KAYNAKLAR
- Kürşat Yurdakoş, K. (2023). Hemşirelik Öğrencilerinde Delici ve Kesici Alet Yaralanmaları Tahmin Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması: Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması. Ordu University J Nurs Stud, 6(1), 145-155
- Çiçek, E., Uçar M. T., Küçükkendirci, H. (2024). Bir Tıp Fakültesi Hastanesinde Kesici Delici Alet Yaralanma Bildirimlerinin Değerlendirilmesi. Journal of Midwifery and Health Sciences, 7(3), 506‐515.
- Esen, H., İlçe, H., Yiğit Ü. (2024). Sağlık Personelleri Arasında Kesici Delici Tıbbi Alet Yaralanmalarına Covid 19 Pandemisinin Etkisi. Sağlık, Bakım ve Rehabilitasyon Dergisi; 3(1): 01-11
- Taşkıran N, Semet D. Sağlık çalışanlarında iş kazalarının retrospektif analizi: Finne-Kinney risk değerlendirmesi. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi. 2023;10(1):87-98.
- Akgül, F., Arslan, Y. (2023). Hepatit B Virüsü ile Enfekte Olan Sağlık Çalışanlarının Hastalıklarıyla İlgili Bilgi ve Farkındalıklarının Değerlendirilmesi . Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 20(2): 286-291.
- Demir T, Yıldıran D, Kılıç S. (2021). Yeni HIV Tanı Algoritmasına Geçiş Sürecinde Ulusal HIV-AIDS Referans Merkezi’nin Deneyimi: Line-İmmunoassay Test ve Bio-Rad Geenius™ HIV-1/2 Antikor Ayırt Edici Hızlı Doğrulama Testleri Karşılaştırmalı Analizi. Mikrobiyoloji Bülteni, 55(1): 17-29.
- Doğan, H. D., Baştarcan Ç. 2021. Hepatit B Prevalansındaki Gizem: Hepatit B ve Gebelik. IDUHeS, 4(1): 118-135.
- Karakeçili F. 2022. Hepatit C Virusu: Viroloji ve Epidemiyoloji. Klinik Hepatit Akademisi 2022: Temel Bilgiler, 33-34.
- Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği. https://mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=23273&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5.
- Kayabek İ, Çevik C. (2022). Sağlık çalışanlarında iş yeri risk faktörleri ve korumaya ilişkin bir derleme. Ordu Üniversitesi Hemşirelik Çalışmaları Dergisi, 5(2), 258-268.
Esin AYDIN Pınar TEKİN
Enfeksiyon Kontrol Hemşiresi Sorumlu Hemşire
Acıbadem Bodrum Hastanesi Acıbadem Bodrum Hastanesi