Aşı, bağışıklık sistemini belirli hastalara karşı koruyan ve güçlendiren vücuda zayıflatılmış mikroorganizmaların, virüs veya bakterilerin enjekte edilmesiyle yapılan bir biyolojik preparattır. (4) Aşılar bu şekilde bedene uygulanarak insanlara zararlı organizmaların bağışıklık sistemi tarafından tanınmasını sağlamaktadır. (4) Kişi hastalık etkeniyle tekrar karşılaştığında onu tanımakta ve onu etkisiz hale getirebilmektedir. (5) Böylece hastalık kolay atlatılabilmekte veya önlenebilmektedir. Aşılar bulaşıcı hastalıklar ile mücadelede etkin bir yöntemdir. (5)
Ülkemizde aşılar bebek, ergen, yetişkin, gebe, seyahat ve pandemi dönemi aşılama olarak Ulusal Aşılama Programı kapsamında Sağlık Bakanlığınca yapılmaktadır. (3) Bu programdaki aşıların amaçları ülke nüfusunu oluşturan bireylerin ve toplumun sağlığını korumaktır (3).
Her tıbbi müdahalenin ve ilaçların yan etkileri olduğu gibi aşıların da yan etkileri vardır. Bu yan etkiler her bireyde görülmemekte fakat en şiddetli olumsuz etkilerin de belli kriterlere sahip kişilerde ortaya çıktığı kanıtlanmaktadır. Araştırmalara göre günümüz insanlarında pandemi aşılarının ve grip aşılarının etkileri özel durumlarda yan etkiler olarak geçmektedir. Özel durum aşılarının yan etkilerine bakıldığında ise en fazla olumsuz etkilenen organın kalp olduğu anlaşılmaktadır. Kalp yan etkilerden en çok tutulan organ olmakta birlikte etkilenen dolaşım sistemi de bozulmaktadır. Amerikan Kalp Derneği’ne göre COVID-19’a yakalanıp aşı olanlarda, aşı olmayanlara nazaran 11 kat daha fazla miyokardit (kalp kası iltihabı) geliştirme riskinin olduğu tespit edilmiştir (1). Ayrıca Cambridge Üniversitesi Halk Sağlığı ve Birincil Bakım Bölümü Araştırma Görevlisi olan ortak ilk yazar Dr. Samantha Ip ‘İngiltere’de yaklaşık 46 milyon yetişkinde COVID-19 aşılarını ve kardiyovasküler hastalıkları inceledik ve her aşılamadan sonra kalp krizi ve felç gibi yaygın kardiyovasküler hastalıkların benzer veya daha düşük insidansını bulduk. Bu araştırma, şiddetli COVID-19’a karşı koruma sağladığı ve dünya çapında milyonlarca hayat kurtardığı gösterilen COVID-19 aşılama programının güvenliğine ilişkin geniş kanıt grubunu daha da destekliyor.’ cümlesini dile getirmiştir (2).
Ülkemizde ise İngiltere’dekinden farklı bir tutum izlenmiştir. Özgeçmiş ve soygeçmiş hastalıklarında kalp hastalığı tanısı almış olan kişilerde pandemi ile kalp yetmezliğinin %3-12 arasında arttığı tespit edilmiştir. Bu veriler pandemi ve aşıların hastalık tutulum oranlarını ırk, cinsiyet, yaşam sitili, yaş, altta yatan temel hastalıklar, soy geçmiş hastalıkları da etkileyebilmektedir. Görüldüğü üzere İngiltere’de ve Türkiye’de aşının kalp yetmezliği hakkında farklı etkileri mevcuttur (2).
Bir diğer aşı olan grip aşısı, influenza virüsüne karşı koruma sağlayan bir aşıdır. Dünya Sağlık Örgütü’ne (DSÖ) göre grip aşısı grip virüsünün neden olduğu solunum yolu enfeksiyonlarını önlemek amacıyla uygulanan, bağışıklık sistemine grip virüsünü tanıtıp vücudu buna hazır hale getiren bir önleyici yöntemdir (2). DSÖ grip aşısı için yıllık tavsiye vermektedir. Ayrıca kimlerin bu aşıyı yaptırması gerektiğini ve etkilerini de paylaşmaktadır. Türkiye’de DSÖ tavsiyelerine uyularak bu aşılama programı gerçekleştirilmekte ve ülkemizde grip aşısı ekim-kasım ayları içerisinde yapılması gerektiği vurgulanmaktadır (2).
Grip aşısı uygulanan kişilerde alerjik reaksiyonlar, aşı uygulanan bölgede kızarıklık şişlik gibi yan etkiler görülürken kalbe olan etkilerine baktığımızda pandemi aşılarından farklı bir seyir görülmektedir (2). Araştırmalara göre grip aşısının kalp krizini azalttığı söylenmektedir. 2013 senesinde Cambridge Üniversitesi’nin yaptığı araştırmaya göre grip aşısı kalp krizi riskini %36 oranında azalttığı tespit edilmiştir. Yine European Society of Cardiology’nin raporuna göre grip aşısı kalp yetmezliği olanlarda ölüm riskini %50 oranında azaltmaktadır fakat kişinin soy geçmiş, özgeçmiş, yaşam sitili, kronik hastalıklar, yaş ve cinsiyet gibi etkenler bu oranı etkileyebilmektedir. Grip vücutta bir enfeksiyon gösterirse kalpteki yük artmaktadır. Vücutta oluşan bu enfeksiyonu önleyebilen en güçlü koruyuculardan biri de aşıdır. Aşı grip enfeksiyonunu önleyerek inme ve kalp krizi gibi olayları azaltabilmektedir. Bu nedenle kalp hastalığı olan kimi kişilere grip aşısı önerilmekle beraber kontrollü bir şekilde etkileri izlenmektedir. Sağlığımız için en önemli olay bir şeyi yaptıktan sonra onun bizdeki etkilerini gözlemlemektir (2).
Sonuç olarak aşılar bağışıklık kazanmak için etkili bir yol olmakla beraber bizlerde bazen beklendik bazen beklenmedik etkilere neden olabilmektedir. Bütün bunları göz önünde bulundurursak her zaman kendimiz için en iyi olanı araştırmalı ve sormalıyız. Unutmayın sağlığımız bizim elimizde…
KAYNAKÇA
- American Heart Association/Myocarditis Risk Significantly Higher After COVID-19 Infection vs. After a COVID-19. Ağustos 2022
- Whitely W, Samatha IP, The Incidence Of Heart Attacks And Strokes Was Lowerafter Covıd-19 Vaccination, According To A New Study Involving Nearly The Whole Aldut Population Of England. Unıversıty Of Cambrıdge 31 Haziran 2024.
- Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı Mevsimsel Grip -Grip Aşısı (2024)
- Çelik A, Altay H, Azap A, Çavuşoğlu Y, Nalbantgil S, Şenol E, Temizhan A, Yılmaz M.B. Türk Kardiyoloji Derneği Araştırması/ Kalp Yetersizliği ve Kronik Kalp Hastalıklarında Erişkin Aşılama: Uzman Görüşü. Türk Kardiyoloji Derneği Araştırma 2018;46(8):723-734 doi: 10.5543/tkda.2018.37048
- Mühür İ, Yılmaz Ş, Soylu P. Geçmişten Günümüze Aşı ve Aşılama. Journal of MTU 2022;1(1):32-36
- Myocarditis risk significantly higher after COVID-19 infection vs. after a COVID-19 vaccine. https://newsroom.heart.org/news/myocarditis-risk-significantly-higher-after-covid-19-infection-vs-after-a-covid-19-vaccine. Erişim tarihi: 22.08.2024
- Incidence of heart attacks and strokes was lower after COVID-19 vaccination. https://www.cam.ac.uk/research/news/incidence-of-heart-attacks-and-strokes-was-lower-after-covid-19-vaccination. Erişim tarihi: 31.07.2024
- Grip Aşısı. https://grip.saglik.gov.tr/tr/grip-asisi.html. Erişim tarihi: 30.07.2024
Hazırlayan:
Firdes Sena Beyaz
Acıbadem Fulya Hastanesi
Kat Hemşiresi