- Yeni Koronavirüs Hastalığı (COVID-19), ilk olarak Çin’in Vuhan Eyaleti’nde Aralık ayının sonlarında solunum yolu belirtileri (ateş, öksürük, nefes darlığı) gelişen bir grup hastada yapılan araştırmalar sonucunda 13 Ocak 2020’de tanımlanan bir virüstür. Ülkemizde ilk COVID-19 vakası 11 Mart 2020’de saptanmıştır.
- Koronavirüsler, hayvanlarda veya insanlarda hastalığa neden olabilecek büyük bir virüs ailesidir. Yeni Koronavirüs Hastalığına SAR-CoV-2 virüsü neden olur.
- Korona virüste, en çok karşılaşılan belirtiler ateş, öksürük ve nefes darlığıdır. Şiddetli olgularda zatürre, ağır solunum yetmezliği, böbrek yetmezliği ve ölüm gelişebilmektedir.
- Asemptomatik kişilerin solunum yolu salgılarında da virüs tespit edilebildiğinden bu kişiler bulaştırıcı olabilmektedir.
- Genel olarak inkubasyon süresi 2-14 gün arasında değişmektedir.
- COVID-19’un bulaştırıcılık süresi kesin olarak bilinmemektedir. Semptomatik dönemden 1-2 gün önce başlayıp semptomların kaybolmasıyla sona erdiği düşünülmektedir.
- Hasta bireylerin öksürmeleri aksırmaları ile ortama saçılan damlacıkların solunması ile bulaşır. Hastaların solunum parçacıkları ile kirlenmiş yüzeylere dokunulduktan sonra ellerin yıkanmadan yüz, göz, burun veya ağıza götürülmesi ile de virüs alınabilir.
- Hastalıktan en çok etkilenen kişiler; 60 yaş üstü olanlar, ciddi kronik tıbbi rahatsızlıkları olanlar, kalp hastalığı, hipertansiyon, diyabet, kronik solunum yolu hastalığı olanlar, kanser hastaları ve sağlık çalışanlarıdır.
- Çocuklarda hastalık nadir ve hafif görünmektedir.
- COVID-19 enfeksiyonu gelişen gebe kadınlarda hastalığın ciddiyeti konusunda sınırlı bilimsel kanıt vardır. Bununla birlikte mevcut kanıtlar, COVID-19 enfeksiyonu sonrası hamile kadınlar arasındaki hastalık şiddetinin, hamile olmayan yetişkin COVID-19 vakalarına benzer olduğunu ve hamilelik sırasında COVID-19 ile enfeksiyonun fetüste olumsuz bir etkisi olduğunu gösteren hiçbir veri olmadığını göstermektedir.
- Olası vakalarda COVID-19 enfeksiyonu dışlanana kadar, kesin vakalarda taburcu olana kadar, hastalar; standart, temas ve damlacık izolasyonuna alınır.
- Hastalar, mümkünse tek kişilik, özel banyo ve tuvaleti olan, kapısı kapatılabilir bir odalarda takip edilmelidir. Tek kişilik odaların bulunmadığı durumlarda; kesin COVID-19 vakaları aynı odada kohort edilebilir, olası COVID-19 vakalarının ise ayrı yatırılması tercih edilmelidir.
- İzolasyon mümkün olmadığında, hastalar en az 1- 1,5 metre mesafe ile ayrılmış alanlarda izlenir.
- Tıbbi olarak gerekmedikçe hastaların odadan veya alandan başka bir alana taşınmaz.
- Olası COVID-19 hastaları için belirlenmiş taşınabilir X-ray cihazı ve/veya diğer önemli tanı cihazları kullanılmalı. Taşınabilir tanı cihazları yoksa: hasta tıbbi maske takılı halde, temas ve damlacık izolasyon önlemleri alınarak, diğer hastalar ve ziyaretçiler ile teması en aza indirecek şekilde, mümkünse son vaka olarak alınmalıdır.
- Hastanın taşınması sırasında görev alan sağlık personeli: Tıbbi maske, önlük, eldiven takmalı, el hijyenini sağlamalı ve aerosolizasyon oluşturabilecek bir durumu varsa N95/FFP2 maske ve gözlük kullanmalıdır.
- Koronavirüste, kullanılacak tıbbi malzemeler: Hastaya özel olmalı, oda dışına çıkarılmamalı, hastalar arasında ortak malzeme kullanımına izin verilmemelidir.
- Koronavirüste, kullanılacak ekipman (örn. steteskop, ateş ölçer) birden fazla hastada kullanılıyor ise her hasta kullanımında temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir.
- Koronavirüste, eldiven, önlük, tıbbi maske, gerekli durumlarda yüz koruyucu ve gözlük kullanılmalı, el hijyeni sağlanmalıdır.
- Koronavirüs tanısı veya şüphesi olan bir kişide solunum yolundan örnek alınması sırasında ve aerosol oluşturan işlemler( entübasyon, solunum sekresyonu aspirasyonu, yüksek akımlı oksijen tedavisi, kardiyopulmoner resüsitasyon vb.) sırasında N95/FFP2 maske kullanılmalıdır.
- Tulum, bone, ayak koruyucu kulanımı: Hasta bazında karar verilmeli. Vücut sıvı ve sekresyonları ile yoğun temasın olabilecek durumlarda kullanılmalıdır.
- Kişisel koruyucu ekipman giyme sırası: Önlük, maske, gözlük/yüz koruyucusu ve eldiven
- Kişisel koruyucu ekipman çıkarma sırası: Eldiven, gözlük/yüz koruyucu, önlük, maske
- Ellerle yüze dokunmaktan kaçınılmalıdır. Ellerle maskenin ip veya lastiği dışında hiçbir yerine temas edilmemelidir. Dokunulan yüzeyler sınırlandırılmalıdır. Yırtılan veya aşırı kirlenen eldivenler değiştirilmelidir.
- Maskenin çıkarılması: Hasta odasından çıktıktan sonra en son ve sonrasında el hijyeni sağlanmalıdır.
- El hijyeninin sağlanması için; eller en az 20 saniye su ve sabunla yıkanmalı veya 20-30 saniye alkol içeren el antiseptiği ile ovulmalıdır.
- Hasta odayı boşalttıktan sonra; Oda temizliği ve yer yüzey dezenfeksiyonu sağlanmalı. Odanın havalandırılmasının ardından odaya yeni bir hasta alınabilir.
KAYNAKLAR:
- https://covid19.saglik.gov.tr/Eklenti/39060/0/covid19rehberigenelbilgilerepidemiyolojivetanipdf.pdf Erişim Tarihi: 01.12.2020
- https://covid19.saglik.gov.tr/ Erişim Tarihi: 01.12.2020
- https://covid19.saglik.gov.tr/Eklenti/37648/0/covid19n95ffp2maskelerininkullanimi41x223kirimlibrosurpdf.pdf?_tag1=E3799EB10E07CEC673D89257F0C3E63B512803D1 Erişim Tarihi: 01.12.2020
- https://covid19.saglik.gov.tr/Eklenti/37697/0/covid-19enfeksiyonkontroluveizolasyonpdf.pdf Erişim Tarihi: 12.2020
Hazırlayan: Güllüzar Bozkır
Acıbadem Sağlık Grubu
Eğitim ve Gelişim Hemşiresi