Basınç Yaralanmalarında Bunları Biliyor Musunuz?

1. Basınç yaralanmalarının nedenleri arasında beslenme yetersizliği, düşük aktivite seviyesi, fekal inkontinans, BKİ (kaşektik ve ya aşırı kilo), düşük hemoglobin seviyesi, enfeksiyon, albümin düzeyinin düşük olması, kreatinin düzeyinin yüksek olması, önceki basınç yaralanmaları olduğu bilinmektedir.
2. Basınç yaralanmaları hastaların yaşam kalitesini olumsuz etkilemekte, hastanede kalış süresini uzatmakta, bakteriyel enfeksiyon, sepsis ve septik şok gibi komplikasyonlara neden olmakta, mortalite ve morbidite riski ile tedavi maliyetlerini de artırmaktadır.
3. İdrar ve fekal inkontinansı olan hastalara ayrı bir özen gösterilmesi, cildin ve anatomik yapının doğru bilinmesi, vücut çıktılarının doğru temizlenmesi, temizlenen bölgenin nem ve PH düzeyinin yara oluşmamasına uygun olması gerekmektedir.
4. Risk değerlendirme ölçeği kullanılarak yapılan hemşirelik araştırmalarının %43.4’ünde Braden Risk Değerlendirme Ölçeği’nin yer aldığı belirlenmiştir.
5. Koruyucu örtü ve destek yüzeylerin kullanılması hasta ve ameliyat masası arasındaki basıncı geniş bir yüzeye dağıtarak dolaşımın hızlanmasına ve cilt bütünlüğünün korunmasına yardımcı olmaktadır. Destek yüzeyler hastanın vücudunun şeklini alıp basıncı dengeli dağıtarak yüksek basınç altında kalan dokuların perfüzyonuna izin vermektedir.
6. Yapılan çalışmalar, arginin, A, C, E vitamini, çinko ile zenginleştirilmiş yüksek proteinli oral beslenme takviyeleri, bakır, demir ve folik asit takviyelerinin kollajen sentezini ve epitelizasyonu artırarak basınç yaralanmalarının iyileşmesini hızlandırdığı kanıtlanmıştır.
7. Farklı ülkelerde yapılan çalışmalarda basınç yaralanması insidans oranlarının kliniklere göre değişiklik gösterdiği ve %14 – %27,9, ameliyat sırasında ise bu yaralanma oranlarının %4,7 – %66 arasında değiştiği bulunmuştur.
8. Türkiye’de yoğun bakım ünitelerindeki yaşlı hastalar üzerinde yapılan bir çalışmada basınç yaralanması oranı %40.6 olarak bulunmuştur.
9. Basınç yaralanmalarının akut bakım ortamlarında görülme oranının %10-29 aralığında olduğu; klinikler ile kıyaslandığında ise Yoğun Bakım Ünitelerinde basınç yaralanması oluşum riskinin 3.8 kat daha fazla olduğu ve %33-56 oranlarında değiştiği belirlenmiştir.
10. Operasyona bağlı mobilize olamayan hastalarda postop dönemde hemen basınç yaralanması oluşmamakta, 72 saat sonra basınç yaralanmaları görülmektedir. Bu durum operasyon öncesinden planlanarak, ameliyat sırası ve sonrasında hasta ile iş birliği içinde önlenebilmektedir.
11. 65 yaş üzeri ve ortopedi operasyonu olan hastalarla yapılan bir çalışmada; basınç yaralanması gelişmesinin yüksek olduğu belirlenmiştir. Bu vakalardan ampütasyon olan vakalarda en fazla yaralanma görüldüğü belirlenmiştir.
12. Covid-19 pnömonisi tanısı alan hastalarda noninvaziv solunum desteğinin sağlanmasına bağlı yüzde ve hastaların prone pozisyonda yatırılmasına bağlı her iki dizde basınç yaralanmaların arttığı görülmektedir.
13. Yapılan çalışmalarda, hemşirelerin basınç yaralanmalarını önleme konusunda bilgi düzeyleri yetersiz olarak belirtilirken, bazı çalışmalarda ise iyi ve orta düzeyde olduğu belirlenmiştir.
14. “Türkiye’de yara bakımı ile ilgili hemşirelik lisansüstü tezlerinin incelenmesi” isimli araştırmada, tüm yara bakımına yönelik çalışmalar içerisinde yer alan basınç yaralanması ile ilgili araştırmaların en fazla yüksek lisans düzeyinde yapıldığı tespit edilmiştir.

KAYNAKÇA

• Konateke S. Ameliyathanelerde Önemli Bir Risk: Basınç Yaralanması. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2021; 24(3): 365-372.
• Aktaş D., Kocaşlı S. Ameliyathanede Çalışan Hemşirelerin Cerrahiye Bağlı Basınç Yaralanmalarına İlişkin Bilgi Düzeyleri. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 2020; 7(2): 173-179
• Ünlü A.A., Andsoy I.I. Cerrahi Hemşirelerinin Basınç Yarası, Risk Faktörleri ve Önlemeye İlişkin Bilgilerinin İncelenmesi. Genel Tıp Dergisi. 2021; 31(2): 168-174.
• Çakır L., Enginyurt Ö. Palyatif Bakım ve Bası Yarası. Klinik Tıp Dergisi. 2016; 8(3): 19-23.
• Ata K., Üstünkaya E., Başalan M., Marhan Ö., Demircan B. Türkiye’de 2003-2020 Yılları Arasında Basınç Ülserlerine İlişkin Yapılan Hemşirelik Araştırmalarının İncelenmesi: Sistematik Derleme. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi. 2021; 10(2): 106-119.
• Rızalar S. Ameliyat Geçiren Hastalarda Basınç Yaralanmalarının Önlenmesi. Sakarya Üniversitesi Holistik Sağlık Dergisi. 2020; 3(1):88-97.
• Yeşilyurt , Yüksel S. Basınç Yaralanmalı Hastaların Tedavisinde Beslenmenin Etkisi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Genel Sağlık Bilimleri Dergisi. 2020; 2(3): 200-207.
• Kıraner E., Kaya H. COVİD-19 Tanısı İle Yoğun Bakımda Yatan Hastalarda Basınç Yaralanmalarının ve Risk Faktörlerinin Retrospektif Analizi. Yoğun Bakım Hemşireliği Dergisi. 2021; 25(3): 139-151.
• Şahin G., Başak T. Ortopedik Cerrahi Geçiren 65 Yaş Üstü Hastaların İntraoperatif Basınç Yaralanması Risk Değerlendirmesi. Sağlık Bilimleri Üniversitesi Hemşirelik Dergisi. 2020; 2(2): 55-62.
• Sezgünsay E., Başak T. Yaşlılarda Basınç Yaralanması Risk Faktörleri. Geriatrik Bilimler Dergisi. 2019; 2(2): 50-57.

 

Hazırlayan: Mustafa Mert Can

Acıbadem Bodrum Hastanesi

Klinik Eğitim Hemşiresi